7. Θεάτρο
Για το θέατρο των Γιτάνων κάνει πρώτος λόγο ο N. Hammond, στη μονογραφία του για την Ήπειρο, ενώ ο Σ. Δάκαρης στη μονογραφία του για τη Θεσπρωτία, παραθέτει ακριβές τοπογραφικό διάγραμμα των οικιστικών καταλοίπων της πόλης, όπου σημειώνεται και η θέση του θεάτρου.
Οικοδομημένο την ίδια δηλαδή εποχή (3ος αι. π.Χ) που κατασκευάστηκαν ή ανακαινίσθηκαν και άλλα ελληνιστικά θέατρα της Ηπείρου και της Αιτωλοακαρνανίας, το θέατρο των Γιτάνων, μοιράζεται πολλά κοινά κατασκευαστικά στοιχεία με αυτά.
Το θέατρο βρισκόταν εξωτερικά των τειχών, στο βορειοδυτικό άκρο της αρχαίας πόλης, δίπλα στον πλωτό κατά την αρχαιότητα ποταμό Καλαμά (αρχαίος Θύαμις), από όπου θα υπήρχε άμεση πρόσβαση για όσους έφθαναν εδώ δια της ποτάμιας οδού.
Κατασκευάστηκε στη βραχώδη πλαγιά του χαμηλότερου υψώματος της πόλης με δυτικό προσανατολισμό και θέα προς το ποτάμι. Το κοίλο χωρίζεται με έναν οριζόντιο διάδρομο, το διάζωμα, σε δύο τμήματα, ενώ επτά ή οκτώ κλίμακες το διαιρούν ακτινωτά σε επτά κερκίδες. Υπολογίζεται ότι είχε χωρητικότητα περίπου 4.000 θεατών. Περιλαμβάνει 29 σειρές λίθινων εδωλίων, οι 15 από τις οποίες βρίσκονται στο τμήμα του κοίλου κάτω από το διάζωμα και 14 στο άνω κοίλο. Δεδομένου ότι δεν εντοπίζεται προεδρία, δηλαδή ειδικά διαμορφωμένα καθίσματα για εξέχοντα πρόσωπα στην πρώτη σειρά του κοίλου, έχει εκφραστεί η υπόθεση ότι για αυτόν τον σκοπό χρησιμοποιούνταν η πρώτη σειρά εδωλίων επάνω από το τοπικό διάζωμα της κεντρικής κερκίδας.
Μοναδικό και πολύ εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του θεάτρου των Γιτάνων είναι η χάραξη κύριων ονομάτων στα μέτωπα των περισσότερων εδωλίων του κοίλου. Απαντώνται περισσότερα από 150 ανθρωπονύμια, όπως Αλέξανδρος, Νικάνωρ, Μενέδαμος, Κέφαλος, Φαλακρίων, τα γυναικεία Δαμοξένα, Ματερίνα, Φιλίστα, Δαμονόα, Σατύρα και πολλά άλλα, που δηλώνουν πράξεις απελευθέρωσης δούλων από τους κυρίους τους. Τα ονόματα των κυρίων – ιδιοκτητών είναι γραμμένα στην ονομαστική, ενώ των δούλων σε αιτιατική πτώση.
Πέραν της γνωριμίας με εκατοντάδες ανθρωπονύμια αρχαίων Θεσπρωτών, ιδιαίτερο ενδιαφέρον αποτελεί η αναγραφή γυναικείων ονομάτων ως κατόχων δούλων (Ματερίνα, Δαμοξένα, Φιλίστα). Σε αρκετές επιγραφές τα γυναικεία ονόματα δεν ακολουθούνται από το πατρώνυμο ή το όνομα του συζύγου. Το γεγονός αυτό μαρτυρά τον ενισχυμένο ρόλο της γυναίκας στη Θεσπρωτία, που όχι μόνο διέθετε περιουσιακά στοιχεία αλλά αποφάσιζε και πώς θα τα διαχειριστεί.
Ακουστική Ξενάγηση
